Opinia prawna: uczestnictwo w zajęciach i wydarzeniach w weekend.

---

Odpowiadamy na pytania napływające na interwencyjne skrzynki mailowe. W jednym z poznańskich liceów osoby uczące się otrzymały nakaz wystawienia 15-osobowych reprezentacji klas na sobotnie uroczystości szkolne. Poniżej znajdziecie opinię prawną w tej sprawie. Jeśli czujecie, że wasze prawa uczniowskie są naruszane lub doświadczacie w szkole aktów dyskryminacji, napiszcie do nas na adresy widoczne na grafice. Pomoc świadczymy darmowo, anonimowo, po polsku i ukraińsku.

Czy uczniowie mają obowiązek uczęszczania na zajęcia dodatkowe, wycieczki, różnego rodzaju wydarzenia, również te, które odbywają się w weekendy?

Należy wskazać, że uczniów i uczennice obowiązują jedynie obowiązkowe zajęcia lekcyjnie, określone w ramowym planie nauczania, na podstawie których dokonuje się oceny spełnienia wymagań edukacyjnych i przeprowadza się klasyfikację roczną (art. 44b – 44f Ustawy o systemie oświaty [Dz.U.2022.2230]). Obowiązkowe dla ucznia jest jedynie to, co określone jest w planie lekcji.

Wszelkiego rodzaju zajęcia dodatkowe, konkursy czy inne formy działalności dodatkowej, np. wolontariatu, to – jak sama nazwa wskazuje – zajęcia dodatkowe, których od ucznia wymagać nie można. Wykraczają one swoim zakresem poza podstawę programową, nie mieszczą się w ramowym planie nauczania, nie definiują o uzyskaniu promocji do kolejnej klasy. Takie działania mogą być realizowanie jedynie za bezpośrednią wolą każdego ucznia i uczennicy.

Analogicznie sytuacja wygląda z różnego rodzaju wycieczkami czy innymi formami organizacji zajęć lekcyjnych, uczestniczenie w których wymaga wyjścia poza teren szkoły, a zatem – w przypadku uczniów niepełnoletnich – zgody rodziców lub opiekunów prawnych. Rodzice mają prawo nie zgodzić się na takie wyjście, szczególnie, jeśli jest ono obarczone różnymi kosztami finansowymi. Szkoła realizuje wtedy dla nieuczęszczających uczniów normalny tok zajęć lekcyjnych, a co najmniej opiekę – jeśli prowadzenie zajęć z różnych względów nie jest możliwe.

Oczywiście należy odróżnić od tego apele, odbywające się np. ze względu na ważne wydarzenia historyczne lub z innych powodów, ale w tym wypadku uczeń jedynie biernie uczestniczy w takim wydarzeniu jako widz, na terenie szkoły. W związku z powyższym nie można go natomiast zmusić do organizacji czy realizacji takich wydarzeń.

Analogicznie, do tego jeszcze przejrzyściej, sytuacja klaruje się w weekendy – jeśli wszelkie formy dodatkowe i nieobowiązkowe nie mogą być od ucznia wymagane w tygodniu, to szczególnie nie może to mieć miejsca w weekend, który jest czasem wolnym dla ucznia i uczennicy. Mają oni prawo do czasu wolnego na podstawie art. 31 ust. 1 Konwencji Praw Dziecka, a także konstytucyjnej wolności i godności człowieka. Uczniowie i uczennice w czasie weekendu, ferii, wakacji lub świąt nie mają obowiązku wykonywać jakichkolwiek czynności szkolnych w tym również sprawdzać dziennik elektroniczny.

Wszelkie wymuszanie i wymaganie od uczniów i uczennic uczestniczenia w formach działalności dodatkowej jest naruszeniem i nadużyciem litery prawa, co podkreśla również art. 7 Konstytucji RP, jako że szkoła nie otrzymała kompetencji do stanowienia obowiązku uczestniczenia w działalnościach dodatkowych, a istnieją np. formy egzekwowania niespełniania obowiązku szkolnego (z obowiązkowych zajęć lekcyjnych), m.in. w art. 42 Ustawy – prawo oświatowe (Dz.U.2021.1082)