Próbna matura CKE jest bezpłatna i kropka.

Od założenia Fundacji Varia Posnania jedną z najczęściej wracających do nas spraw były opłaty za próbne matury na arkuszach Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Przez lata pokazywaliśmy, że jest to praktyka nielegalna. Tak jak nielegalna jest kradzież kieszonkowa, przechodzenie na czerwonym świetle i unikanie podatków.

Tylko w tym roku spłynęło do nas kilkadziesiąt maili ws. nielegalnych opłat za próbne matury. Każda interwencja, ktrórą podjęliśmy doprowadziła do końca tej praktyki.

Co wolno?

Zgodnie z polskim prawem edukacja w szkołach publicznych jest bezpłatna (Art. 70. Konstytucji). W zasadzie na tym dyskusja o płatnych arkuszach mogłaby się zakończyć. Jednak dla doprecyzowania Konstytucji tworzymy w Polsce ustawy, takie jak Ustawa Prawo oświatowe. Art. 14. określa szkołę publiczną jako taką która “zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania”. Tak więc prąd w żarówkach, woda w kranie, ciepłe kaloryfery, pensje nauczycieli i papier w drukarce to działka szkoły i wyłącznie szkoły. Za arkusze nie może zatem płacić ani uczeń, ani rodzic, ani rada rodziców.

Zadanie to spoczywa na szkole, a w konsekwencji na jej organ prowadzący – zazwyczaj powiat lub miasto na prawach powiatu. Jeśli szkoła utrzymuje, że nie ma na wydruk środków, dobrą praktyką jest spytanie odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego, czy ma świadomość, że podległa mu jednostka nie realizuje swoich ustawowych zadań. Podobnie jak gdybyśmy informowali o braku rękawiczek czy strzykawek w szpitalu.

Próbna matura z CKE musi być nie tylko darmowa. Musi być także dobrowolna. Nie należy ona do obowiązkowego programu nauczania, koniecznego do opanowania przez osobę uczącą się. Zgodnie z zaleceniami MEN i CKE, powinna być ona zatem jedynie dobrowolnym narzędziem informacyjno-diagnostycznym, które pokaże osobie uczącej się na jakim etapie nauki do egzaminu maturalnego się znajduje. Nie może być także oceniana, a ocena z niej wpisana do dziennika.

Szkole wolno zatem przeprowadzić dobrowolną maturę próbną na arkuszach przygotowanych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną, a następnie przekazać ją piszącym do wglądu. Nic więcej.

Co można z tym zrobić?

Co ciekawe, szkoły zazwyczaj nie wiedzą, że łamią prawo. Najczęstszą reakcją na pisma, które kierujemy w tej sprawie do szkół, otrzymujemy odpowiedź, że placówka nigdy takich środków nie pobierała, a od zawiadamiające nas osoby informują, że szkoła wycofała się z tej praktyki.

Szkoła jest instytucją publiczną. Można zatem kierować do niej wnioski o dostęp do informacji publicznej. W formie papierowej, ustnej lub elektronicznej można zatem zapytać szkołę o pobieranie ww. opłat. Przykładowe pismo w tej sprawie:

Pytać można o sam fakt pobierania środków, a także podstawę prawną takiego działania, dokumenty z tym związane i ewentualnych podwykonawców odpowiedzialnych za drukowanie arkuszy. Każdy dokument finansowy i zarządzenie Dyrektora_rki jest informacją publiczną.

Jeśli szkoła przyzna w piśmie, że pobiera podobne opłaty, można placówkę poinformować o nielegalności takiego działania i skierować pismo w tej sprawie do organu prowadzącego i nadzoru pedagogicznego. Jako że sprawa ta dotyczy pieniędzy wydatkowanych w nieodpowiednim trybie przez instytucję publiczną można także skierować skargę do Regionalnej Izby Obrachunkowej jako organu kontrolnego odpowiedzialnego za nadzór nad przestrzeganiem dyscypliny finansów publicznych.

Matury z prywatnych wydawnictw

O ile arkusze przygotowane przez CKE powinny stanowić podstawową i domyślną formę realizowania próbnej matury, o tyle jest dopuszczalne organizowanie próbnych egzaminów na arkuszach wydawnictw prywatnych, takich jak Operon. Wydawnictwa te pobierają opłatę za każdą sztukę arkusza. W takiej sytuacji rozsądne byłoby wystawianie przez szkoły dowodów wpłat od osób uczących się czy rodziców dla zachowania transparentności fiskalnej. Egzaminy te muszą natomiast spełniać pozostałe kryteria, a więc być dobrowolne i nie podlegać ocenie.

Jak się bronić?

Jeśli jesteś w sytuacji w której szkoła chce nałożyć na Ciebie nielegalną opłatę za wydruk matury próbnej, masz kilka możliwości. Przede wszystkim poproś o informację na piśmie. O wiele łatwiej walczyć z działaniami nielegalnymi na których zajście mamy dowód. Dobra jest wiadomość w dzienniku elektronicznym, której zrzut ekranu jest dowodem równoważnym do dokumentu papierowego.

Jeśli w szkole Twojej matury próbne na arkuszach CKE są płatne, możemy Ci pomóc. Napisz na twojeprawa@variaposnania.pl i prześlij wszystkie najważniejsze informacje, włącznie z nazwą i adresem szkoły. Pomagamy za darmo i anonimowo, w całej Polsce! Interwencję podejmujemy dopiero po uzyskaniu Twojej zgody. Twoje dane osobowe są bezpieczne, pozostaniemy też w kontakcie z Tobą przez cały czas trwania interwencji.