Fundacja Varia Posnania

Tekst: Natalia Janicka

Szkoła nie jest tylko murami, w których znajdują się klasy, ławki oraz dzwonek wybrzmiewający co 45 minut. Szkoła jest miejscem, w którym młodzież spędza sporą część swojego życia i miejscem, które ma przygotować młodego człowieka do samodzielnego funkcjonowania w późniejszym okresie. Przede wszystkim jednak szkoła działa jako instytucja zaufania publicznego, a wobec tego powinna działać zgodnie z prawem, realizować postawy i działania zgodne z przyjętymi wartościami i normami, a także zapewniać wysoką organizację kształcenia i opieki.

Niestety, zdarzają się sytuacje, w których takie zasady są łamane. Co więcej, bardzo duża część takich przypadków pozostaje nieujawniona – głównie ze względu na obawy uczniów oraz ich opiekunów prawnych. Obawy takie mogą dotyczyć potencjalnych dalszych relacji z gronem pedagogicznym, tego, że ujawnienie nieprawidłowości może mieć wpływ na wystawianie ocen czy na ogólną atmosferę wokół ucznia, prowadzącą do wykluczenia w środowisku szkolnym. W takich przypadkach anonimowość kreuje się jako istotne narzędzie interwencyjne, które nie tylko pozwala na rozwiązanie problemów, jakie panują w murach szkoły, ale także kreują poczucie, że w przypadkach naruszeń praw, obowiązków należy takie sytuacje zgłaszać.

Często panuje przekonanie, że w środowisku szkolnym nie ma możliwości na wystąpienie naruszeń. Jako Fundacja działająca w sektorze oświatowym jednakże dostajemy zgłoszenia dotyczące wykluczeń z zajęć, niedopuszczania do egzaminów maturalnych, sytuacji wykazujących 

znamiona mobbingu, dyskryminacji, nękania, pobierania nieuzasadnionych opłat czy stosowania nieproporcjonalnych kar.

Docelowo słuszne byłoby stworzenie w szkołach bezpiecznych – anonimowych – kanałów zgłaszania nieprawidłowości. Przykładem takich narzędzi jest, chociażby utworzenie w szkołach specjalnych skrzynek zaufania czy specjalnych formularzy online. 

Do kogo można się zwrócić, gdy zauważymy istotne nieprawidłowości?

1) Psycholog / pedagog szkolny, do którego można się zwrócić wraz z prośbą o zachowanie w tajemnicy danych identyfikujących ucznia

2) Kuratorium oświaty sprawujące opiekę nad placówkami szkolnymi, a do których dane kontaktowe są łatwo dostępne

3) Rzecznik Praw Dziecka, korzystając z Dziecięcego Telefonu Zaufania Rzecznika Praw Dziecka pod numerem 800 12 12 12.

4) Fundacje i stowarzyszenia działające w sektorze oświatowym – np. Fundacja Varia Posnania

W jaki sposób możesz uzyskać pomoc?

Większość sposobów zgłoszenia już jest ułatwiona poprzez stosowanie specjalnie skonstruowanych formularzfy, które przeprowadzają krok po kroku przez informacje wymagane do podjęcia stosownej interwencji. Jednakże, ze względu na specyfikę sytuacji, jaką jest zgłaszanie nieprawidłowości, możliwe jest także zgłaszanie naruszeń, stosując drogę mailową czy listowną na konkretny adres korespondencyjny.

Pamiętaj jednak, by stosując anonimowość, zawrzeć możliwie jak najwięcej informacji, które pozwolą na skuteczne i szybkie podjęcie działań. 

Takie przykładowe zgłoszenie powinno w swojej treści obejmować:

– Określenie typu zgłoszenia (Dyskryminacja, mobbing, naruszenia dydaktyczne, inne)

– Szczegóły zdarzenia

– Czas i miejsce zdarzenia

– Informacja czy naruszeń dopuściła się konkretna osoba fizyczna

– Dowody

– Informacja o uprzednim zgłoszeniu sytuacji innej osobie, instytucji i podjętych działaniach

Im więcej konkretów, tym lepiej!

Kto może zgłaszać takie naruszenia?

Uczniowie – jeśli sytuacja ich dotyczy bądź są świadomi naruszeń

Rodzice – jeśli zauważą niepokojące zachowania u dziecka

Nauczyciele – jeśli pozyskają informację o naruszeniach

Każdy, kto wie o problemie – i chce coś z tym zrobić!

Podsumowując, szkoła ma być środowiskiem, w którym panuje poczucie bezpieczeństwa, dlatego masz prawo mówić – nawet anonimowo!

Jeśli czujesz, że coś nie jest w porządku, że naruszane są Twoje prawa bądź jesteś świadkiem takich naruszeń – masz prawo to zgłosić. Zgłaszając nieprawidłowości, robisz coś ważnego – dbasz o siebie i o innych.

Jeżeli w twojej szkole dochodzi do naruszeń, możesz skontaktować się z nami i uzyskać pomoc. 

Napisz na twojeprawa@variaposnania.pl i prześlij wszystkie najważniejsze informacje, włącznie z nazwą i adresem szkoły. Pomagamy za darmo i anonimowo, w całej Polsce! Interwencję podejmujemy dopiero po uzyskaniu Twojej zgody. Twoje dane osobowe są bezpieczne, pozostaniemy też w kontakcie z Tobą przez cały czas trwania interwencji.

Tekst: Natalia Janicka

Zgodnie z obowiązującymi przepisami Szkoła w Statucie reguluje warunki wnoszenia, oraz korzystania z telefonów komórkowych oraz innych sprzętów elektronicznych na terenie szkoły. Bardzo często w takich statutach pojawią się całkowite zakazy dotyczące korzystania z takowych urządzeń. Zdarzają się jednak sytuacje, w których przewidywane jest zatrzymanie (konfiskata) takiego urządzenia (np. zatrzymanie na określony czas przez nauczyciela). 

Należy zwrócić uwagę, iż taki sprzęt pozostaje własnością osoby uczącej się lub rodziców/opiekunów prawnych osoby uczącej się. Ogólna zasada prawa cywilnego wskazuje na niemożność pozbawienia drugiego podmiotu jego własności bez jego zgody.  Zignorowanie tej zasady może prowadzić do sytuacji utożsamianej z kradzieżą – uregulowaną w kodeksie wykroczeń bądź dokonania przestępstwa uregulowanego w kodeksie karnym. 

Co w sytuacji, gdy Statut szkoły przewiduje zatrzymanie własności ucznia? Szkoła działa na podstawie, ale również w granicach prawa. Nie ma przepisów, które upoważniają nauczyciela, czy innego członka grona pedagogicznego do nawet czasowego odebrania uczniowi telefonu komórkowego czy innego urządzenia elektronicznego.

W niektórych szkołach zdecydowano się na rozwiązanie tej sytuacji przez utworzenie depozytów wraz z wprowadzeniem obowiązku pozostawienia w nich urządzeń na czas trwania zajęć. Takie rozwiązanie, choć pozornie rozwiązujące problem kreuje jednak dodatkowe obowiązki. W przypadku pozostawienia rzeczy w depozycie szkolnym szkoła ponosi odpowiedzialność za potencjalnie wynikłe szkoły jak np. kradzież czy uszkodzenie rzeczy – na co wskazało MEN swoją odpowiedzią z dnia 12 stycznia 2019 na zapytanie Stowarzyszenia Umarłych Statutów. Wobec tego, w sytuacji, gdy w szkole funkcjonuje „depozyt”, szkoła będzie pełniła rolę przechowawcy i odpowiadała za stan oraz bezpieczeństwo pozostawionej własności. Jednakże nie jest możliwe trwałe zatrzymanie takiej własności czy też używanie sprzętu, nawet w celach weryfikacji jego zawartości. W przypadku, gdy sprzęt takowy nie zostanie oddany w odpowiednim czasie, może to stanowić naruszenie prawa własności.

Jakie pojawiają się jednak istotne wątpliwości?

W przypadku zatrzymania przez szkołę telefonów komórkowych, innych sprzętów elektronicznych, bądź jakiejkolwiek innej rzeczy stanowiącej własność ucznia bądź opiekuna prawnego, mogą pojawić się wątpliwości co do przesłanek takiego działania. Zatrzymywanie własności przez szkołę w charakterze depozytu powinno mieć swoje uzasadnienie (np. zasady bezpieczeństwa, zakłócanie porządku). Zatrzymanie własności w sposób niezgodny z prawem może doprowadzić do roszczeń administracyjnych i cywilnych, a także dochodzenia zwrotu konkretnej rzeczy oraz stosownego odszkodowania.

Podsumowując, szkoła w Statucie reguluje sposób korzystania z urządzeń komórkowych i innych sprzętów elektronicznych, jednakże nie może dochodzić do sytuacji nadmiernej ingerencji we własność oraz wolność osoby uczącej się. Grono pedagogiczne nie posiada uprawnień do korzystania lub przeszukania telefonu czy zatrzymania sprzętu (własności), jeśli nie jest w szkole ustanowiony oficjalny depozyt. Szkoła nie może bezprawnie zatrzymać telefonu ucznia na stałe bądź pozbawić ucznia żadnej innej własności. W dobie powszechnej cyfryzacji sprzęty elektroniczne zostały nieodłącznym elementem życia uczniów, w dużej mierze służąc jako narzędzia komunikacji oraz rozrywki. Szkoły chcąc zapewnić odpowiedni porządek, nie powinny jednak odgórnie traktować takich urządzeń jako narzędzi zakłócania procesu dydaktycznego. Regulowanie zasad korzystania z takich urządzeń przez uczniów powinno być podyktowane celem, jakim jest zapewnienie warunków do nauki oraz bezpieczeństwa uczniów. Wobec tego istotne jest, by szkoły wprowadzając regulacje, kierowały się zasadą proporcjonalności i zgodnością z przepisami prawa powszechnie obowiązującego.

Podstawa prawna:

1. Art. 99 ust. 4 ustawy Prawo Oświatowe

2. Art. 119 Kodeksu Wykroczeń

3. Art. 278 Kodeksu Karnego

Tekst: Natalia Janicka

Zajęcia z wychowania fizycznego zawarte są w katalogu przedmiotów obowiązkowych zgodnie z podstawą programową i ustawą o systemie oświaty. Nie jest możliwa samodzielna całkowita rezygnacja z udziału w tych konkretnych zajęciach. Jednakże przepisy prawa, a także statuty szkolne przewidują sytuacje, w których możliwe jest czasowe lub nawet stałe zwolnienie z udziału w zajęciach WF.

Takie zwolnienia mogą mieć charakter zwolnień lekarskich, zwolnień jednorazowych, które sporządzane są przez opiekunów prawnych bądź uczniów pełnoletnich czy zwolnień doraźnych.

Rozpatrując kwestię zwolnień lekarskich, istotne jest wskazanie, że szkoła nie może wymagać, by stosowne zwolnienie zostało wydane przez lekarza specjalizującego się w konkretnej dziedzinie (np. ortopedii). Takie zwolnienie z uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego może zostać wydane przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który biorąc pod uwagę predyspozycje oraz stan zdrowia ucznia, określa kwalifikację ucznia do udziału w tychże zajęciach. W ramach takiej kwalifikacji uczeń może się okazać zarówno zdolny do wykonywania wszelkich ćwiczeń bez ograniczeń, zdolny do uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego z pewnymi ograniczeniami, a także całkowicie niezdolny do uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego. W dalszym kroku na podstawie takiego zwolnienia lekarskiego dyrektor szkoły zwalnia ucznia z wykonywania określonych ćwiczeń fizycznych na czas określony w takim zwolnieniu. 

W praktyce zwolnienia takie mogą dotyczyć zarówno zwolnienia ze wszystkich ćwiczeń przewidzianych w ramach zajęć wychowania fizycznego jak ograniczenia udziału ucznia w konkretnych czynnościach.

Zwolnienia jednorazowe sporządzane są przez opiekuna prawnego bądź ucznia pełnoletniego i z reguły dotyczą zajęć odbywających się w konkretnym dniu. Za to zwolnienia doraźne, które często przewidziane są w regulacjach szkolnych dotyczących organizacji zajęć z wychowania fizycznego, są zwolnieniami udzielanymi na prośbę ucznia. Wskazane typy zwolnień najczęściej dotyczą problemów związanych ze zdrowiem bądź samopoczuciem konkretnego dnia, w którym przewidziane są zajęcia WF. Powodem może być odczuwanie bólu menstruacyjnego, nagłe pogorszenie samopoczucia czy dolegliwości związane z jakimś urazem. Istotne jest jednak, by szkoła przewidywała zasady postępowania w takich sytuacjach.

Z punktu organizacji pracy nauczyciela WF warto jednak zwrócić uwagę, by zwolnienia jednorazowe, doraźne nie były stosowane często bądź nie miały charakteru powtarzalnego. W takich sytuacjach wskazane byłoby dostarczenie stosownego zwolnienia lekarskiego, które pozwoliłoby na przyszłość dostosować formy aktywności do potrzeb konkretnego ucznia.

Jednakże jak wygląda późniejsza kwestia oceniania uczniów zwolnionych z zajęć wychowania fizycznego w zależności od rodzaju zwolnienia?

W przypadku uczniów posiadających długoterminowe zwolnienie lekarskie (np. na obejmujące terminowo semestr bądź rok), które kreuje sytuację uniemożliwiającą ustalenie śródrocznej lub rocznej oceny klasyfikacyjnej, uczeń taki zamiast oceny klasyfikacyjnej uzyskuje wpis „zwolniony” albo „zwolniona”. 

W przypadku uczniów, wobec których zastosowano zwolnienie tylko z niektórych form aktywności (np. ćwiczenia wysiłkowe, ćwiczenia kreujące ryzyko powstania urazów kręgosłupa czy ćwiczenia uniemożliwione ze względu na powstałe kontuzje, problemy zdrowotne), nauczyciel powinien dostosować wymagania edukacyjne i oceniać ucznia jedynie na podstawie aktywności, których wykonanie nie jest dla niego utrudnione.

W przypadku uczniów stosujących jednorazowe, doraźne zwolnienie, nauczyciel powinien umożliwić uczniowi uzyskanie oceny bądź podejście do konkretnej aktywności w innym, wspólnie ustalonym terminie. 

Jednakże niezależnie od efektów podjętych przez ucznia aktywności w ramach zajęć wychowania fizycznego, należy pamiętać, że przy ustalaniu oceny z wychowania fizycznego należy przede wszystkim brać pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki tych zajęć, systematyczność udziału ucznia w zajęciach oraz aktywność ucznia. Ze względu na specyfikę zajęć wychowania fizycznego należy bowiem uwzględniać indywidualne możliwości psychofizyczne uczniów oraz ich predyspozycje zdrowotne. Należy również zawsze zwracać uwagę na delikatne kwestie związane z potencjalnymi lękami uczniów lub brakiem komfortu wobec konkretnych aktywności fizycznych. Szkoła ma obowiązek zapewnić uczniom bezpieczeństwo zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Wobec tego, jeżeli uczeń nie unika całkowicie udziału w zajęciach i wykonywania ćwiczeń, nauczyciel powinien uwzględniać i nie zmuszać ucznia do udziału w ćwiczeniach budzących lęk, szczególnie jeśli uczeń zgłasza takie obawy (np. skoki do wody, przewroty). Ćwiczenia nie powinny wykraczać poza możliwości psychofizyczne osób uczących się.

Podstawa prawna:

1. §4 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych  (Dz.U. z 2019 r. poz. 373 z późn. zm.)

2. §9 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych  (Dz.U. z 2019 r. poz. 373 z późn. zm.)

Nowa publikacja!

Zbliża się Miesiąc Dumy (Pride Month), co stanowi idealną okazję do zastanowienia się nad tym, jak wygląda sytuacja osób ze społeczności LGBTQ+ w polskich szkołach.

Z tej okazji wydajemy nową publikację: “Sytuacja prawna osób LGBTQ+ w szkole” autorstwa członkini naszego działu prawnego, Agnieszki Olejnik.

Tekst jest dostępny do pobrania z linku poniżej.

Dokument w bardzo szeroki sposób przygląda się temu, jak sytuacja ma się teraz, jakie są zagrożenia i problemy młodych osób queerowych, ale też jakie są perspektywy.

Wyróżniamy m.in. umocowanie i możliwość zorganizowania Tęczowych Piątków, co mówią polityki antydyskryminacyjne oraz jakie mogą być rozwiązania systemowe.

Przyglądamy się też problemowi łazienek, a konkretnie ich binarnemu podziałowi na płeć, temu jak wygląda dziś dyskryminacja i przemoc rówieśnicza, ale też hierarchiczna czy możliwość wyrażania siebie.

Zapraszamy do lektury!

Otwieramy pierwszą w Polsce infolinię wsparcia w przypadku naruszania praw uczniowskich.

Odpowiedzialność szkoły za niewykazywanie wpływów ze środków oraz brakdokumentacji księgowej w przypadku płatnych próbnych matur

Wiele Fundacji zajmujących się prawami uczniów od dawna zwraca uwagę na narastający problem związany z organizowaniem przez szkoły płatnych próbnych matur na arkuszach CKE. Praktyka ta stoi w sprzeczności z obowiązującymi przepisami prawa i narusza fundamentalne zasady równego dostępu do edukacji. Szkoły publiczne, jako instytucje finansowane ze środków publicznych, są zobowiązane do zapewnienia wszystkim uczniom bezpłatnego dostępu do edukacji. Pobieranie opłat za próbne matury na arkuszach CKE, będące integralnym elementem przygotowania do egzaminu maturalnego, jest działaniem niezgodnym z prawem i naruszającym interes uczniów oraz ich rodzin.

Zgodnie z art. 70 ust. 2 Konstytucji RP nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ponadto, ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe jednoznacznie wskazuje, że szkoły publiczne zapewniają bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania. Próbne matury, jako istotny element przygotowania uczniów do egzaminu dojrzałości, mieszczą się w ramach tych obowiązków. Organizowanie odpłatnych próbnych matur na arkuszach CKE przez szkoły jest więc bezpodstawne prawnie i stoi w sprzeczności z zasadami równości wobec prawa, wynikającymi z art. 32 Konstytucji RP. Praktyka ta prowadzi również do dyskryminacji ekonomicznej uczniów pochodzących z mniej zamożnych rodzin, co ogranicza ich szanse na równe przygotowanie do egzaminu maturalnego

Dodatkowo, niewykazywanie wpływów z opłat za próbne matury oraz brak odpowiedniej dokumentacji księgowej mogą stanowić naruszenie ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Zgodnie z treścią tej ustawy, odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlega każdy, kto niezgodnie z przepisami gospodaruje środkami publicznymi, w tym pobiera lub wykorzystuje środki w sposób nieuprawniony. Pobieranie opłat za próbne matury na arkuszach CKE bez podstawy prawnej może być traktowane jako naruszenie tego przepisu, co wiąże się z możliwością nałożenia kar dyscyplinarnych, takich jak upomnienie, nagana, kara pieniężna, a w skrajnych przypadkach — zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Nieprawidłowości te mogą również podlegać przepisom Kodeksu karno-skarbowego Fundacja wskazuje, że zgodnie z art. 61 tej ustawy wskazuje się, że osoby odpowiedzialne za nierzetelne prowadzenie dokumentacji finansowej mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności karno-skarbowej, nawet jeśli działanie to wynikało z niedbalstwa.

Kwestia odpłatnych próbnych matur na arkuszach CKE wymaga także rozważenia w zakresie zadań jednostek prowadzących szkoły publiczne. Zgodnie z przepisami, jednostki te są zobowiązane do organizacji wszelkich działań edukacyjnych w sposób zgodny z zasadą równości szans i dostępności dla wszystkich uczniów. Pobieranie opłat za elementy procesu dydaktycznego narusza tę zasadę i może skutkować odpowiedzialnością dyscyplinarną osób zarządzających szkołami. Dyrektor szkoły, jako osoba odpowiedzialna za prowadzenie dokumentacji finansowej oraz przestrzeganie zasad prawnych, może być również pociągnięty do odpowiedzialności służbowej, jeśli zaniecha nadzoru nad tego rodzaju praktykami.

Z perspektywy Fundacji zajmujących się prawami uczniów, pobieranie opłat za próbne matury na arkuszach CKE stanowi rażące naruszenie przepisów prawa i wymaga zdecydowanej reakcji ze strony organów nadzoru, takich jak kuratoria oświaty, Regionalne Izby Obrachunkowe czy, jeśli chodzi o działania ogólnopolskie, przez Najwyższą Izbę Kontroli. Warto podkreślić, że zgodnie z ustawą o finansach publicznych instytucje sektora finansów publicznych są zobowiązane do przestrzegania zasad przejrzystości i jawności w gospodarowaniu środkami publicznymi. Każda próba ukrycia wpływów z opłat za próbne matury na arkuszach CKE stanowi naruszenie tych zasad i podlega ścisłej kontroli ze strony organów audytowych.

Rodzice i uczniowie powinni zgłaszać przypadki łamania przepisów do właściwych organów, domagać się wyjaśnień od szkół i korzystać ze wsparcia organizacji pozarządowych, które oferują pomoc prawną w takich sprawach.

Podsumowując, płatne próbne matury na arkuszach CKE są nielegalne i naruszają zarówno przepisy Konstytucji RP, Prawa oświatowego, jak i ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Szkoły publiczne powinny przestrzegać zasad bezpłatności edukacji, zapewniając wszystkim uczniom równe szanse, niezależnie od ich statusu majątkowego. Działania sprzeczne z tymi zasadami muszą być ujawniane i eliminowane, a osoby odpowiedzialne pociągane do odpowiedzialności, co wymaga zaangażowania zarówno organów nadzoru, jak i społeczeństwa obywatelskiego. Ważne jest również, aby tego typu przypadki stały się przedmiotem szerszej debaty publicznej, co pozwoli na skuteczniejsze egzekwowanie prawa i ochronę praw uczniów.

W związku z powyższym jeśli w Twojej szkole matury próbne na arkuszach CKE są płatne, możemy Ci pomóc. Napisz na twojeprawa@variaposnania.pl i prześlij wszystkie najważniejsze informacje, włącznie z nazwą i adresem szkoły. Pomagamy za darmo i anonimowo, w całej Polsce! Interwencję podejmujemy dopiero po uzyskaniu Twojej zgody. Twoje dane osobowe są bezpieczne, pozostaniemy też w kontakcie z Tobą przez cały czas trwania interwencji.

Próbna matura CKE jest bezpłatna i kropka.

Od założenia Fundacji Varia Posnania jedną z najczęściej wracających do nas spraw były opłaty za próbne matury na arkuszach Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Przez lata pokazywaliśmy, że jest to praktyka nielegalna. Tak jak nielegalna jest kradzież kieszonkowa, przechodzenie na czerwonym świetle i unikanie podatków.

Tylko w tym roku spłynęło do nas kilkadziesiąt maili ws. nielegalnych opłat za próbne matury. Każda interwencja, ktrórą podjęliśmy doprowadziła do końca tej praktyki.

Co wolno?

Zgodnie z polskim prawem edukacja w szkołach publicznych jest bezpłatna (Art. 70. Konstytucji). W zasadzie na tym dyskusja o płatnych arkuszach mogłaby się zakończyć. Jednak dla doprecyzowania Konstytucji tworzymy w Polsce ustawy, takie jak Ustawa Prawo oświatowe. Art. 14. określa szkołę publiczną jako taką która “zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania”. Tak więc prąd w żarówkach, woda w kranie, ciepłe kaloryfery, pensje nauczycieli i papier w drukarce to działka szkoły i wyłącznie szkoły. Za arkusze nie może zatem płacić ani uczeń, ani rodzic, ani rada rodziców.

Zadanie to spoczywa na szkole, a w konsekwencji na jej organ prowadzący – zazwyczaj powiat lub miasto na prawach powiatu. Jeśli szkoła utrzymuje, że nie ma na wydruk środków, dobrą praktyką jest spytanie odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego, czy ma świadomość, że podległa mu jednostka nie realizuje swoich ustawowych zadań. Podobnie jak gdybyśmy informowali o braku rękawiczek czy strzykawek w szpitalu.

Próbna matura z CKE musi być nie tylko darmowa. Musi być także dobrowolna. Nie należy ona do obowiązkowego programu nauczania, koniecznego do opanowania przez osobę uczącą się. Zgodnie z zaleceniami MEN i CKE, powinna być ona zatem jedynie dobrowolnym narzędziem informacyjno-diagnostycznym, które pokaże osobie uczącej się na jakim etapie nauki do egzaminu maturalnego się znajduje. Nie może być także oceniana, a ocena z niej wpisana do dziennika.

Szkole wolno zatem przeprowadzić dobrowolną maturę próbną na arkuszach przygotowanych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną, a następnie przekazać ją piszącym do wglądu. Nic więcej.

Co można z tym zrobić?

Co ciekawe, szkoły zazwyczaj nie wiedzą, że łamią prawo. Najczęstszą reakcją na pisma, które kierujemy w tej sprawie do szkół, otrzymujemy odpowiedź, że placówka nigdy takich środków nie pobierała, a od zawiadamiające nas osoby informują, że szkoła wycofała się z tej praktyki.

Szkoła jest instytucją publiczną. Można zatem kierować do niej wnioski o dostęp do informacji publicznej. W formie papierowej, ustnej lub elektronicznej można zatem zapytać szkołę o pobieranie ww. opłat. Przykładowe pismo w tej sprawie:

Pytać można o sam fakt pobierania środków, a także podstawę prawną takiego działania, dokumenty z tym związane i ewentualnych podwykonawców odpowiedzialnych za drukowanie arkuszy. Każdy dokument finansowy i zarządzenie Dyrektora_rki jest informacją publiczną.

Jeśli szkoła przyzna w piśmie, że pobiera podobne opłaty, można placówkę poinformować o nielegalności takiego działania i skierować pismo w tej sprawie do organu prowadzącego i nadzoru pedagogicznego. Jako że sprawa ta dotyczy pieniędzy wydatkowanych w nieodpowiednim trybie przez instytucję publiczną można także skierować skargę do Regionalnej Izby Obrachunkowej jako organu kontrolnego odpowiedzialnego za nadzór nad przestrzeganiem dyscypliny finansów publicznych.

Matury z prywatnych wydawnictw

O ile arkusze przygotowane przez CKE powinny stanowić podstawową i domyślną formę realizowania próbnej matury, o tyle jest dopuszczalne organizowanie próbnych egzaminów na arkuszach wydawnictw prywatnych, takich jak Operon. Wydawnictwa te pobierają opłatę za każdą sztukę arkusza. W takiej sytuacji rozsądne byłoby wystawianie przez szkoły dowodów wpłat od osób uczących się czy rodziców dla zachowania transparentności fiskalnej. Egzaminy te muszą natomiast spełniać pozostałe kryteria, a więc być dobrowolne i nie podlegać ocenie.

Jak się bronić?

Jeśli jesteś w sytuacji w której szkoła chce nałożyć na Ciebie nielegalną opłatę za wydruk matury próbnej, masz kilka możliwości. Przede wszystkim poproś o informację na piśmie. O wiele łatwiej walczyć z działaniami nielegalnymi na których zajście mamy dowód. Dobra jest wiadomość w dzienniku elektronicznym, której zrzut ekranu jest dowodem równoważnym do dokumentu papierowego.

Jeśli w szkole Twojej matury próbne na arkuszach CKE są płatne, możemy Ci pomóc. Napisz na twojeprawa@variaposnania.pl i prześlij wszystkie najważniejsze informacje, włącznie z nazwą i adresem szkoły. Pomagamy za darmo i anonimowo, w całej Polsce! Interwencję podejmujemy dopiero po uzyskaniu Twojej zgody. Twoje dane osobowe są bezpieczne, pozostaniemy też w kontakcie z Tobą przez cały czas trwania interwencji.

Dlaczego (nie)wolno zawieszać osób uczących się.

Pewnie dużo osób kojarzy sceny z amerykańskich filmów, w których główny bohater w czasach swojej młodości popada w ważne dla fabuły problemy i przez to zostaje zawieszony w swoich prawach w szkole. W tym czasie ma zakaz uczęszczania na lekcje i musi brać notatki od znajomych. Nie może grać w swoim ukochanym zespole sportowym i jest odcięty od jakiejkolwiek pomocy dydaktycznej ze strony szkoły. Natomiast po minięciu okresu zawieszenia, będzie musiał nadrobić swoje zaległości. Można tylko spekulować nad tym, jak bardzo i czy w ogóle kinematografia amerykańska wpłynęła na myślenie polskich rodziców, którzy postrzegają takie rozwiązania w polskich szkołach za coś normalnego.

Jednakże w tym artykule nie będziemy zastanawiać się nad stanem wiedzy naszych rodziców, tylko od razu przejdziemy do stanu prawnego.

Art. 70 Konstytucji RP mówi nam jasno, iż każda osoba ma prawo do nauki oraz podlega pod obowiązek nauki do ukończenia 18 roku życia. Zapis ten odnajduje również swoje odzwierciedlenie w art. 35 Ustawy – Prawo oświatowe (Dz. U. 2017 poz. 59). Zatem już na tym etapie dowiadujemy się, że szkoła nie ma prawa do uniemożliwienia osobie uczącej się, zwłaszcza tej niepełnoletniej, uczęszczania na lekcje w szkole. To samo tyczy się utrudniania uczestnictwa w lekcjach lub ograniczania dostępu do nich. Jeśli szkoła stosuje takie praktyki, można bezpośrednio powiedzieć, że łamie Konstytucję.

Bardziej skomplikowanym zagadnieniem jest ograniczanie przywilejów osób uczących się. Niestety pod tym względem, placówki edukacyjne stosują różne wymyślne sposoby karania osób, które w jakiś sposób trafiły pod sankcję zawieszenia poprzez:

• zakaz uczestniczenia w wycieczkach szkolnych i klasowych,
• uniemożliwienie uczęszczania na szkolne zajęcia dodatkowe,
• zakaz udzielania się w samorządzie uczniowskim,
• brak możliwości reprezentowania szkoły w turniejach, zawodach itp.

Szkoły starają się tłumaczyć z tego typu zapisów, sugerując, że takie przywileje dla osób uczęszczających do szkoły nie są koniecznie dla wypełniania przez nie swoich ustawowych obowiązków. Przewrotnie wobec tego stanowiska krok po kroku przeanalizujemy każdą sankcję.

W przypadku zakazu uczestniczenia w wycieczkach trzeba wskazać na cele, a także ograniczenia czasowe organizacji wycieczek szkolnych, o których mowa w § 2 i 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. poz. 1055). Z ich powodu należy wywnioskować, że wycieczki stanowią formę realizacji podstawy programowej i przyjętych w szkole programów nauczania. Wpływa na to fakt, iż wycieczki szkolne często odbywają się w godzinach lekcyjnych oraz ich przebieg ma swoje miejsce w ramach zajęć dydaktyczno-wychowawczych lub opiekuńczych. Zatem są one formą realizacji zajęć edukacyjnych w rozumieniu art. 109 ust. 1 Ustawy – Prawo oświatowe (Dz. U. 2017 poz. 59) i dostęp do nich nie może być ograniczany. Zatem pierwszy myślnik możemy już uznać za nie znajdujący podstaw w obowiązującym prawie. Choć należy mieć na uwadze, że szkoły nie są zobligowane do organizowania krajoznawstwa i turystyki, gdyż prawodawca nie przewiduje organizacji wycieczek jako nieodłącznego elementu nauki.

Drugi myślnik należy również rozpatrywać w myśl art. 109 Ustawy – Prawo oświatowe (Dz. U. 2017 poz. 59), który mówi o formach działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły. Według ust. 1 wymienionej ustawy do działalności dydaktyczno-wychowawczej należą również różne zajęcia dodatkowe, przez co uniemożliwienie uczęszczania na nie osób objętych zawieszeniem jest ograniczeniem prawa do nauki w ramach zajęć, które szkoła mogła zawrzeć we własnym programie nauczania. A dla jasności można dodać, że szkolne zajęcia dodatkowe zawarte w takim programie jak najbardziej podlegają pod prawo do nauki.

Idąc dalej należy zastanowić się nad tym, czym w istocie rzeczy jest samorząd uczniowski? Art. 85 ust. 2 Ustawy – Prawo oświatowe (Dz. U. 2017 poz. 59) mówi, że tworzą go wszystkie osoby uczęszczające do danej szkoły, zaś ust. 3 przywołanej ustawy dodaje, że „[…] zasady wybierania i działania organów samorządu określa regulamin uchwalany przez ogół uczniów […]”. Szkoła nie ma prawnej kompetencji do decydowania o składzie organów samorządowych i ograniczania prawa wyboru. Wobec tego statutowe zakazy udzielania się w samorządzie uczniowskim z powodu zawieszenia są bezskuteczne. Tryb odwoływania osób, które zostały ukarane karą statutową może określać regulamin samorządu uczniowskiego. Zatem nie ma przeszkód stojących na drodze do tego, by osoby uczęszczające do danej szkoły same zdecydowały o tym, kto może je reprezentować w samorządzie.

Konkursy i zawody szkolne lub międzyszkolne są ważnym elementem indywidualnego rozwoju osoby, która chce podejmować się udziału w takich aktywnościach. Warto mieć na uwadze, że chęć uczestniczenia w nich powinna stanowić nie tyle element kary, ile rehabilitacji zachowania danej osoby. Przytaczając fragment preambuły najczęściej pojawiającego się w tym tekście aktu prawnego, czyli Ustawy – Prawo oświatowe: „Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności”. Należy zauważyć, że uczestnictwo w zawodach i konkursach może wypełniać warunek zapewnienia warunków do rozwoju, zwłaszcza w zakresie indywidualnych zainteresowań danej osoby. Jednakże w polskim prawodawstwie brakuje zapisów, które bezpośrednio broniłyby osoby uczące się w tym aspekcie. Zatem nie ma konkretnego prawa, które sprawiałoby, że zakaz uczestniczenia w zawodach i konkursach szkolnych w postaci kary statutowej miałby być nielegalny. Nie oznacza to jednak, że należy zaprzestać prób korzystnego interpretowania bardziej ogólnych zapisów naszego prawa, jak można zauważyć z pomocą pogrubionego fragmentu preambuły ustawy. Sprawa wygląda inaczej w przypadku zawodów i konkursów pozaszkolnych, które nie wymagają pośrednictwa szkoły. W takich przypadkach nie ma żadnych ograniczeń odnoszących się do uczestnictwa, nie licząc regulaminów takich wydarzeń. Szkoła nie ma prawa zabraniać komukolwiek posługiwania się nazwą szkoły, do której się uczęszcza w kontekście rejestrowania się na zewnętrzne wydarzenia. Każda osoba, która chce wziąć udział w zewnętrznych zawodach szkolnych, ma prawo do indywidualnego zarejestrowania się na nie i przedstawienia się jako osoba uczęszczająca do swojej szkoły, o ile inne wymogi nie uniemożliwiają tego.

Podsumowując – zawieszenie osoby uczącej się w jej prawach bądź przywilejach ma znacznie węższe zastosowanie w polskim systemie prawnym, niż można było przypuszczać. Natomiast kreatywność szkół w tworzeniu kar dla osób, które do nich uczęszczają, jest kolejnym z wielu problemów polskiego systemu oświaty, gdyż z ich pomocą szkoły niejednokrotnie posuwają się do roszczenia sobie uprawnień, których najzwyczajniej nie posiadają.

Dlatego w przypadku, gdyby Wasza szkoła stosowała wątpliwe regulacje z zakresu zawieszania uczniów, zgłoście się do nas na twojeprawa@variaposnania.pl oraz na tvoiprava@variaposnania.pl. Gwarantujemy anonimowość oraz interwencję w Waszych sprawach.

Prawa i Obowiązki Uczniowskie – konferencja w Poznaniu już w styczniu 2025!

Już 13 stycznia 2025 roku w Sali Sesyjnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu odbędzie się wyjątkowa konferencja pt. „Prawa i Obowiązki Uczniowskie”. Wydarzenie skierowane jest do dyrektorów i dyrektorek, nauczycieli i nauczycielek oraz członków samorządów uczniowskich.

Celem konferencji jest podkreślenie znaczenia praw i obowiązków uczniów oraz stworzenie przestrzeni do wymiany doświadczeń i inspirujących praktyk związanych z funkcjonowaniem szkolnych społeczności. Uczestnicy będą mieli okazję zgłębić aktualne zagadnienia dotyczące relacji w szkole, współpracy między uczniami a kadrą pedagogiczną oraz roli samorządu uczniowskiego w budowaniu szkolnej demokracji.

Organizatorzy wydarzenia – Samorząd Województwa Wielkopolskiego, Kuratorium Oświaty w Poznaniu oraz Fundacja Varia Posnania – zapewniają wysoki poziom merytoryczny oraz możliwość nawiązania wartościowych kontaktów.

Zapisy na konferencję są już otwarte! Aby wziąć udział, wystarczy wypełnić formularz zgłoszeniowy dostępny [pod tym linkiem]!

Nie przegap tej szansy na rozwój i wymianę doświadczeń w gronie ekspertów i praktyków edukacji. Do zobaczenia w Poznaniu!