Tekst: Natalia Janicka

Zajęcia z wychowania fizycznego zawarte są w katalogu przedmiotów obowiązkowych zgodnie z podstawą programową i ustawą o systemie oświaty. Nie jest możliwa samodzielna całkowita rezygnacja z udziału w tych konkretnych zajęciach. Jednakże przepisy prawa, a także statuty szkolne przewidują sytuacje, w których możliwe jest czasowe lub nawet stałe zwolnienie z udziału w zajęciach WF.

Takie zwolnienia mogą mieć charakter zwolnień lekarskich, zwolnień jednorazowych, które sporządzane są przez opiekunów prawnych bądź uczniów pełnoletnich czy zwolnień doraźnych.

Rozpatrując kwestię zwolnień lekarskich, istotne jest wskazanie, że szkoła nie może wymagać, by stosowne zwolnienie zostało wydane przez lekarza specjalizującego się w konkretnej dziedzinie (np. ortopedii). Takie zwolnienie z uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego może zostać wydane przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który biorąc pod uwagę predyspozycje oraz stan zdrowia ucznia, określa kwalifikację ucznia do udziału w tychże zajęciach. W ramach takiej kwalifikacji uczeń może się okazać zarówno zdolny do wykonywania wszelkich ćwiczeń bez ograniczeń, zdolny do uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego z pewnymi ograniczeniami, a także całkowicie niezdolny do uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego. W dalszym kroku na podstawie takiego zwolnienia lekarskiego dyrektor szkoły zwalnia ucznia z wykonywania określonych ćwiczeń fizycznych na czas określony w takim zwolnieniu. 

W praktyce zwolnienia takie mogą dotyczyć zarówno zwolnienia ze wszystkich ćwiczeń przewidzianych w ramach zajęć wychowania fizycznego jak ograniczenia udziału ucznia w konkretnych czynnościach.

Zwolnienia jednorazowe sporządzane są przez opiekuna prawnego bądź ucznia pełnoletniego i z reguły dotyczą zajęć odbywających się w konkretnym dniu. Za to zwolnienia doraźne, które często przewidziane są w regulacjach szkolnych dotyczących organizacji zajęć z wychowania fizycznego, są zwolnieniami udzielanymi na prośbę ucznia. Wskazane typy zwolnień najczęściej dotyczą problemów związanych ze zdrowiem bądź samopoczuciem konkretnego dnia, w którym przewidziane są zajęcia WF. Powodem może być odczuwanie bólu menstruacyjnego, nagłe pogorszenie samopoczucia czy dolegliwości związane z jakimś urazem. Istotne jest jednak, by szkoła przewidywała zasady postępowania w takich sytuacjach.

Z punktu organizacji pracy nauczyciela WF warto jednak zwrócić uwagę, by zwolnienia jednorazowe, doraźne nie były stosowane często bądź nie miały charakteru powtarzalnego. W takich sytuacjach wskazane byłoby dostarczenie stosownego zwolnienia lekarskiego, które pozwoliłoby na przyszłość dostosować formy aktywności do potrzeb konkretnego ucznia.

Jednakże jak wygląda późniejsza kwestia oceniania uczniów zwolnionych z zajęć wychowania fizycznego w zależności od rodzaju zwolnienia?

W przypadku uczniów posiadających długoterminowe zwolnienie lekarskie (np. na obejmujące terminowo semestr bądź rok), które kreuje sytuację uniemożliwiającą ustalenie śródrocznej lub rocznej oceny klasyfikacyjnej, uczeń taki zamiast oceny klasyfikacyjnej uzyskuje wpis „zwolniony” albo „zwolniona”. 

W przypadku uczniów, wobec których zastosowano zwolnienie tylko z niektórych form aktywności (np. ćwiczenia wysiłkowe, ćwiczenia kreujące ryzyko powstania urazów kręgosłupa czy ćwiczenia uniemożliwione ze względu na powstałe kontuzje, problemy zdrowotne), nauczyciel powinien dostosować wymagania edukacyjne i oceniać ucznia jedynie na podstawie aktywności, których wykonanie nie jest dla niego utrudnione.

W przypadku uczniów stosujących jednorazowe, doraźne zwolnienie, nauczyciel powinien umożliwić uczniowi uzyskanie oceny bądź podejście do konkretnej aktywności w innym, wspólnie ustalonym terminie. 

Jednakże niezależnie od efektów podjętych przez ucznia aktywności w ramach zajęć wychowania fizycznego, należy pamiętać, że przy ustalaniu oceny z wychowania fizycznego należy przede wszystkim brać pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki tych zajęć, systematyczność udziału ucznia w zajęciach oraz aktywność ucznia. Ze względu na specyfikę zajęć wychowania fizycznego należy bowiem uwzględniać indywidualne możliwości psychofizyczne uczniów oraz ich predyspozycje zdrowotne. Należy również zawsze zwracać uwagę na delikatne kwestie związane z potencjalnymi lękami uczniów lub brakiem komfortu wobec konkretnych aktywności fizycznych. Szkoła ma obowiązek zapewnić uczniom bezpieczeństwo zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Wobec tego, jeżeli uczeń nie unika całkowicie udziału w zajęciach i wykonywania ćwiczeń, nauczyciel powinien uwzględniać i nie zmuszać ucznia do udziału w ćwiczeniach budzących lęk, szczególnie jeśli uczeń zgłasza takie obawy (np. skoki do wody, przewroty). Ćwiczenia nie powinny wykraczać poza możliwości psychofizyczne osób uczących się.

Podstawa prawna:

1. §4 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych  (Dz.U. z 2019 r. poz. 373 z późn. zm.)

2. §9 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych  (Dz.U. z 2019 r. poz. 373 z późn. zm.)