Autor: Jan Pieniążek

Oceny końcoworoczne, jak to działa?

W najbliższych tygodniach – poza maturami – najważniejszą rzeczą w życiu szkolnym osób uczących się będzie klasyfikacja końcoworoczna. Składają się na nią oceny z osiągnięć edukacyjnych (tj. wszystkich przedmiotów, których uczycie się w szkołach) oraz ocena z zachowania.

Pomijając zasadność oraz tryb samej klasyfikacji chcielibyśmy wyjaśnić wam to, jaki stan prawny obowiązuje w zakresie oceniania z osiągnięć edukacyjnych oraz oceniania zachowania – tak, abyście wiedzieli na co uważać, czego szkoła nie może oraz jakie działania podejmowane przez szkołę są bezprawne.

Klasyfikacja z osiągnięć edukacyjnych odbywa się na podstawie ustawy o systemie oświaty oraz statutu waszej szkoły. Najważniejsze jest to, iż nie powinniście być oceniani za waszą średnią – lub co gorsza – średnią ważoną, ani ilość sprawdzianów, kartkówek oraz innych form sprawdzania waszej wiedzy i umiejętności.

Oceniani jesteście za spełnienie wymagań edukacyjnych, które określone są na początku roku szkolnego. Wasi nauczyciele i nauczycielki z poszczególnych przedmiotów powinni przedstawić wam stosowne wymagania edukacyjne we wrześniu ubiegłego roku. To na ich podstawie, tj. za ich spełnienie (wykazanie wiedzy i umiejętności) powinniście zostać ocenieni. Nadto, z pomocą przyjdzie statut waszej placówki, który powinien wskazywać na progi oceniania – np. to, że za 40% otrzymujecie ocenę dopuszczającą, za 50-60% ocenę dostateczną i tak dalej. Oznacza to, ocenę otrzymujecie za to, jaki element całości wymagań edukacyjnych spełniliście w czasie roku szkolnego – niezależnie od jakichkolwiek innych czynników.

Nadto, waszą ocenę mogą poprawić udziały w konkursach czy olimpiadach (w przypadku np. zostania laureatem lub finalistą/tką), jednak nie może być to element obowiązkowy, celem uzyskania ocen najwyższych, a jedynie nagroda dla finalistów i zwycięzców konkursów i olimpiad.

Powinniście być nadto poinformowani o przewidywanych ocenach, w terminie oraz w sposób określony w statucie szkoły. Od ustalonej oceny końcoworocznej możecie się odwołać – od dnia jej ustalenia, do maksymalnie dwóch dni roboczych po zakończeniu zajęć lekcyjnych w waszej szkole. Szczegółowy tryb wniesienia zastrzeżenia przewiduje art. 44n ustawy o systemie oświaty.

Ocenianie z zachowania ma dużo mniej formalny tryb i nie jest ono tak szeroko opisane w przepisach prawa powszechnie obowiązującego. Co więcej – ocena z zachowania nie może wpływać na promocję do klasy wyższej lub ukończenie szkoły.

Ocenianie z zachowania powinno polegać na ocenianiu przestrzegania zasad współżycia społecznego, norm etycznych oraz obowiązków określonych w statucie szkoły. To właśnie statut szkoły będzie głównym dokumentem wskazującym na ocenianie waszego zachowania.

To w statucie znajdują się wszelkie prawa osób uczących się, jak i ich obowiązki (oraz nakazy i zakazy określonego zachowania), za nieprzestrzeganie których mogą grozić wam kary statutowe, a w wyniku tego obniżenie oceny z zachowania.

Pamiętajcie, że na ocenę z zachowania nie powinny mieć wpływu działania, które szkoła podejmuje bezprawnie – nikt nie ma prawa zakazać osobie pełnoletniej wychodzenia ze szkoły lub samodzielnego usprawiedliwiania się, zakazuje się regulowania wyglądu osób uczących się, a każdy z was ma prawo do ekspresji oraz wyrażania swojego własnego zdania.

Wszelkie kwestie dot. oceniania osiągnięć edukacyjnych, zachowania oraz praw i obowiązków osób uczących się znajdziecie na naszej stronie internetowej – variaposnania.pl w zakładce FAQ Prawne.

Jakie prawa przysługują wam w związku z organizacją studniówki?

Styczeń to dla licealistów oraz osób uczących się w technikum czas studniówek, które odbywają się w związku ze zbliżającą się maturą.

Co roku organizacja studniówek powoduje wiele niejasności, problemów, komplikacji, a przede wszystkim – niezrozumienia i niestosowania się do przepisów prawa. Poniżej postaramy się wyjaśnić jak wygląda organizacja studniówek zgodnie z przepisami – co możecie, a czego nie.

Najważniejsze jest to, przez kogo organizowana jest studniówka, a także jest organizowana. 
Jeśli organizatorem jest szkoła, tj. dyrektor/dyrektorka lub rada pedagogiczna, to są oni decyzyjni w zakresie tego, czy np. możecie podczas imprezy spożywać alkohol. Analogicznie sytuacja wygląda, jeśli studniówkę organizujecie na terenie szkoły, na terenie której, zgodnie z regulaminem alkoholu spożywać nie można.

Inaczej sprawa wygląda, jeśli to Wy jako osoby uczące się organizujecie studniówkę (zdecydowana większość jest już pełnoletnia) i robicie to w miejscu innym niż teren szkoły. W takich wypadkach przysługuje wam wiele praw, które nie ulegają ograniczeniu nawet wtedy, gdy na studniówkę zapraszacie swoich nauczycieli i swoje nauczycielki.

• W sytuacji wskazanej wyżej studniówka nie jest tak naprawdę imprezą szkolną – jest imprezą prywatną, w której udział biorą osoby uczące się i pracownicy danej szkoły, a także osoby im towarzyszące. Powoduje to, że nie ma ograniczeń w zakresie wychodzenia lub wchodzenia na teren imprezy (np. sali, hotelu czy baru) na papierosa, do sklepu czy w jakimkolwiek innym celu. Powoduje to również to, iż grono pedagogiczne nie jest w tym czasie w pracy – to ich czas wolny, który zdecydowali się spożytkować na przyjęcie zaproszenia oraz przyjście na imprezę. Grono pedagogiczne nie ma również prawa oceniać was z zachowania za to, jak zachowujecie się podczas studniówki – to wasz czas prywatny, nie zajęcia lekcyjne.
• Z tego względu, iż impreza nie jest organizowana na terenie szkoły oraz nie jest organizowana przez szkołę, to macie pełne prawo do spożywania na niej alkoholu w wybranej przez was formie – we własnym zakresie, organizowanym przez miejsce, w którym organizujecie studniówkę lub w jakikolwiek inny sposób. Oczywiście prawa do spożywania alkoholu nie mają osoby, które nie ukończyły 18 roku życia.
• To wy organizujecie tę imprezę, więc to wy ustalacie wszelkie szczegóły – to gdzie będzie impreza, od której do której będzie trwała, jakie będzie menu (to uzależnione jest oczywiście od miejsca organizacji studniówki), czy zatańczycie tradycyjnego poloneza, a także to jaki jest dresscode lub muzyka (nie ma oczywiście ograniczeń w doborze piosenek).

Podsumowując, jeśli studniówkę organizujecie sami – jako osoby uczące się – i nie robicie tego na terenie szkoły, to traktujecie ją jako waszą prywatną imprezę – tak jak organizowane osiemnaste urodziny. Jeśli jednak organizujecie ją razem i w porozumieniu ze szkołą i/lub na jej terenie, to musicie porozumieć się z osobami decyzyjnymi w szkole.

Szkoła łamie twoje prawa? Napisz do nas. Działamy w całej Polsce – anonimowo i rzetelnie.

🇺🇦 tvoiprava@variaposnania.pl lub 🇵🇱 twojeprawa@variaposnania.pl!

Czy szkoła ma prawo pobierać opłaty za udostępnienie osobom uczącym się szafek?

Miejsce do pozostawienia podręczników w szkole powinno być udostępnione wszystkim osobom uczącym się w szkole za darmo.

Jednakże, coraz częściej spotykamy się z sytuacją, w której szkoła organizuje miejsce do pozostawienia podręczników w szkole, poprzez zorganizowanie i zapewnienie szafek na terytorium szkoły, od których pobierane są opłaty (np. w postaci kaucji czy opłaty za kluczyk).

Jest to wprost niezgodne z prawem powszechnie obowiązującym, w tym z art. 70 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którym nauczanie w szkołach publicznych jest bezpłatne. Wskazuje na to również art. 14 ust. 1 pkt 1 Ustawy – prawo oświatowe.

Nadto, o kwestii miejsca do pozostawienia podręczników mówi § 4a Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, zgodnie z którym dyrektor szkoły zapewnia osobom uczącym się miejsce na pozostawienie podręczników i przyborów szkolnych.

Miejscem tym może być szafka w sali lekcyjnej, szafka lub jakiekolwiek inne zorganizowane miejsce, jednakże zakazuje się pobierania jakichkolwiek opłat w tym zakresie, nadto przepisy nie wskazują na to, jakoby miejsce na pozostawienie podręczników miało być wyjątkiem od zasady bezpłatności nauczania.

Jeśli wasza szkoła pobiera od was opłaty za zorganizowane na terytorium waszej szkoły miejsce do pozostawienia podręczników, dajcie znać na 🇺🇦 tvoiprava@variaposnania.pl lub 🇵🇱 twojeprawa@variaposnania.pl– udzielimy bezpłatnej, rzetelnej pomocy na terenie całej Polski!

Czy szkoła może zamontować monitoring w łazience?

Kwestia monitoringu w szkołach jest ściśle regulowana przez ustawę Prawo Oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 r. (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 900 z późn. zm.). Ustawa reguluje sytuacje, w których dopuszczalne jest stosowanie monitoringu w placówkach oświatowych, monitoring dopuszczalny jest jednynie gdy: “jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa uczniów i pracowników lub ochrony mienia dyrektora szkoły lub placówki”. (art. 108a ust. 1 u.p.o.)

Kolejnym aspektem regulowanym przez prawo oświatowe jest ścisła lista pomieszczeń w szkołach, które NIE MOGĄ zostać objęte monitoringiem: Monitoring nie obejmuje pomieszczeń, w których odbywają się zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, pomieszczeń, w których uczniom jest udzielana pomoc psychologiczno-pedagogiczna, pomieszczeń przeznaczonych do odpoczynku i rekreacji pracowników, pomieszczeń sanitarnohigienicznych, gabinetu profilaktyki zdrowotnej, szatni i przebieralni.

W szczególnych sytuacjach monitorowanie w wymienionych powyżej pomieszczeniach jest dopuszczalne, ale musi istnieć realne zagrożenie dla bezpieczeństwa osób przebywających w szkole lub mienia. W takiej sytuacji dyrektor szkoły musi spełnić określone wymagania i zagwarantować, że “nie naruszy to godności oraz innych dóbr osobistych uczniów, pracowników i innych osób, w szczególności zostaną zastosowane techniki uniemożliwiające rozpoznanie przebywających w tych pomieszczeniach osób”

Jeśli w waszej szkole monitorowane są pomieszczenia, które nie powinny, dajcie znać na 🇺🇦 tvoiprava@variaposnania.pl lub 🇵🇱 twojeprawa@variaposnania.pl – udzielimy bezpłatnej, rzetelnej pomocy na terenie całej Polski!

Czy macie prawo do wybranego imienia i zaimków w szkole?

W przypadku osób niecispłciowych można spotkać się z sytuacją, w której używają one zaimków innych niż przypisane przy urodzeniu, w tym zupełnie innych niż tradycyjnie stosowane zaimki osobowe. Jako osoby uczące się macie pełne prawo, by zwracano się do was preferowanymi zaimkami i imionami.

Zgodnie z art. 30 Konstytucji RP– godności jako podstawowej wartości człowieka w zakresie jego praw i wolności, oraz art. 32 ust. 2 – w kontekście dyskryminacji społecznej, można wnioskować, że zwracanie się do kogoś zgodnie z zaimkami odpowiada zasadom demokratycznego państwa prawa – art. 2 KRP, które realizuje podstawy praw i wolności człowieka.

Ponadto moglibyśmy odwołać się także do art. 24 kodeksu cywilnego. Mówi on o dobrach osobistych każdego człowieka, do których zaliczamy również tożsamość płciową oraz orientację seksualną.

Grona pedagogiczne nie mogą wobec tego tłumaczyć się kwestią odpowiedzialności dyscyplinarnej za zwracanie się do osób uczących się zgodnie z ich życzeniem. W oparciu o art. 6 ust. 1 pkt 1 i 5 Karty Nauczyciela (Dz.U.2021.1762) mają obowiązek – „rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę”. Wiąże się to więc z poszanowaniem tożsamości osoby uczącej się i staranie się, by czuła się komfortowo i bezpiecznie.

Co jest równie istotne, rodzice, którzy zakazują zwracania się do osoby uczącej się zgodnie z jej wolą, w imię prawa do wychowania, nie jest jakkolwiek uzasadnione prawnie. Kwestie wychowania reguluje Konstytucja i KRO, rodzice wychowują dziecko zgodnie ze swoimi przekonaniami i wiarą, ale nie mogą mieć wpływu na działanie osób trzecich, jeśli to nie jest negatywne dla ich dzieci. Zwracanie się do osoby uczącej się w sposób, w jaki preferuję z pewnością nie można uznać za takie działanie. Warto też zauważyć, iż rodzice ograniczeni są wolą dzieci, które na poszczególnych etapach rozwoju mają prawo podejmować własne decyzje i działania, które będą odpowiadać im jako jednostkom.

Podsumowując, efektywny rozwój osoby uczącej się nie jest możliwy bez poczucia szacunku i akceptacji. Grono pedagogiczne powinno realizować funkcję wychowawczą i opiekuńczą w stosunku do uczniów i uczennic, a także dbać o poczucie bezpieczeństwa. Macie pełne prawo, by osoby uczące respektowały wasze preferowane zaimki i imiona. Nie jest to czymś bardzo trudnym, a może znacznie wpłynąć na komfort psychiczny osób uczących się. Pamiętajmy też o tym, że zwracanie się w pożądany sposób do swojego rozmówcy to podstawowy element komunikacji społecznej i jest wyrazem potrzebnego szacunku.

Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej na ten temat serdecznie zapraszamy do przeczytania publikacji: „Sytuacja prawna osób niecispłciowych w szkołach”, którą znajdziecie na naszej stronie internetowej variaposnania.pl/wydawnictwo

Czy macie prawo sami się usprawiedliwiać będąc dorosłymi?

Czy osoby, które mają 18 lat mogą usprawiedliwiać się samodzielnie? To jedno z najczęstszych pytań zadawanych podczas rozmów o prawie oświatowym, a także jeden z najpowszechniejszych problemów występujących w polskich szkołach.

Co do zasady, po ukończeniu 18 roku życia, zgodnie z art. 10 oraz art. 11 kodeksu cywilnego jesteście osobami pełnoletnimi, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to również, zgodnie z art. 92 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, że wasi rodzice lub opiekuni prawni nie pełnią nad wami dłużej władzy rodzicielskiej. Jesteście pełnoletnimi osobami, które mają prawo do samodzielnego nabywania i zbywania swoich praw i obowiązków oraz do dokonywania różnych czynności – zawierania umów czy zobowiązań.

Co więcej, nie mogą tego robić w waszym imieniu rodzice lub opiekunowie prawni – nie mają do tego prawa, bo w świetle przepisów jesteście osobnymi, odrębnymi podmiotami, w tym wypadku niejako “obcymi”. Do tego, żeby rodzice lub opiekunowie prawni dokonywali w waszym imieniu jakichkolwiek czynności potrzebne jest uzyskanie pełnomocnictwa, które musicie podpisać, a wobec tego – wyrazić na to zgodę. Dotyczy to również usprawiedliwień – do czasu pełnoletności oraz uzyskania pełnej zdolności do czynności prawnych robią to za was rodzice lub opiekunowie prawni, bo to oni są waszymi przedstawicielami, a wy nie posiadacie zdolności do czynności prawnych w ogóle albo posiadacie je tylko w stopniu ograniczonym.

W związku z powyższym, od momentu uzyskania pełnej zdolności do czynności prawnej (od 18 roku życia) stajecie się podmiotami dorosłymi i niezależnymi, a wasi rodzice albo opiekunowie prawni nie mogą dokonywać w waszym imieniu czynności lub podejmować za was decyzji. Dlategto też to wy sami usprawiedliwiacie się, zwalniacie z zajęć lekcyjnych, a wasi rodzice lub opiekunowie prawni nie mają prawa tego robić.

Zgodnie z art. 99 ust. 2 Ustawy – Prawo Oświatowe szkoła ma obowiązek określić w statucie szkoły sposób usprawiedliwiania się przez osoby uczące się – termin wnoszenia usprawiedliwień, formę oraz sposób ich składania, a w tym sposób usprawiedliwiania się przez osoby pełnoletnie. Szkoły powinny przewidywać niezależny tryb usprawiedliwiania się dla osób pełnoletnich, który powinien być nie mniej skuteczny i nieograniczony w stopniu większym, aniżeli przepisy dot. usprawiedliwiania osób niepełnoletnich. Wobec tego – przepisy dotyczące osób pełnoletnich nie powinny nakładać dodatkowych ograniczeń lub wymogów dotyczących usprawiedliwień, tak aby sposób usprawiedliwiania się był równy i sprawiedliwy dla wszystkich osób uczących się w szkole, a jedynym co wyróżnia te dwie formy jest to, że pełnoletnie osoby uczące się usprawiedliwiają się samodzielnie. Zapraszamy również na nasze maile interwencyjne, pod którymi możecie otrzymać poradę prawną, zadać pytanie nt. nieprzestrzegania praw osób uczących się w szkole, a także spowodować, iż podejmiemy interwencję w Twojej szkole! Napisz na – 🇺🇦 tvoiprava@variaposnania.pl lub 🇵🇱 twojeprawa@variaposnania.pl

Czy ocena z zachowania może wpływać na ocenę końcoworoczną?

W związku ze zbliżającym się końcem semestru, zastanawiacie się pewnie co wpływa na waszą ocenę końcoworoczną z poszczególnych przedmiotów szkolnych. Zdarza się tak, że grono pedagogiczne straszy osoby uczące się, iż ze względu na swoje zachowanie będą mieli obniżoną ocenę z poszczególnych przedmiotów. 
 Wyjaśniamy! Grono pedagogiczne nie ma prawa brać pod uwagę zachowania przy ocenie z osiągnięć edukacyjnych, tj. waszej wiedzy i umiejętności z poszczególnych przedmiotów.

Zgodnie z art. 44b Ustawy o systemie oświaty, ocenianiu podlegają osiągnięcia edukacyjne osoby uczącej się oraz jej zachowanie. Ocenianie z osiągnięć edukacyjnych opiera się na zbadaniu tego, w jakim zakresie osoba ucząca się spełniła wymagania edukacyjne określone z danego przedmiotu na konkretny poziom edukacji. Wymagania edukacyjne (określone na podstawie szkolnego programu nauczania oraz podstawy programowej) powinny być wam przedstawione na początku każdego roku szkolnego, a waszym zadaniem – w kontekście osiągnięć edukacyjnych – jest osiągnąć taki poziom wiedzy i umiejętności, aby uzyskać konkretną ocenę.

Zachowanie opiera się na ocenianiu przez grono pedagogiczne stopnia respektowania zasad współżycia społecznego, norm etycznych oraz obowiązków określonych w statucie szkoły (obowiązki te powinny być natomiast zgodne z prawem powszechnie obowiązującym). Co więcej, zgodnie z art. 44f ust. 9 przywołanej wcześniej ustawy, ocena klasyfikacyjna z zachowania nie może mieć wpływu na oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych oraz promocję do klasy programowo wyższej lub ukończenia szkoły. W związku z powyższym, ustawodawca już na poziomie ustawowym postanowił zakazać szkołom uzależniania zachowania od ocen z zajęć edukacyjnych, które opierają się nie na zachowaniu osoby uczącej się, a na posiadaniu określonej wiedzy oraz określonych umiejętności z danych zajęć edukacyjnych.

Chcecie, abyśmy wyjaśnili inne kwestie związane z oświatą? Dajcie znać w komentarzu!
Zapraszamy również na nasze maile interwencyjne, pod którymi możecie otrzymać poradę prawną, zadać pytanie nt. nieprzestrzegania praw osób uczących się w szkole, a także spowodować, iż podejmiemy interwencję w twojej szkole! Napisz na – 🇺🇦 tvoiprava@variaposnania.pl lub 🇵🇱 twojeprawa@variaposnania.pl

Czy szkoła ma prawo nie wydać świadectwa?

W związku z jutrzejszym zakończeniem roku szkolnego postanowiliśmy wyjaśnić wam istotną rzecz, której nie respektuje wiele szkół w Polsce, mianowicie – szkoła nie może nie wydać wam świadectwa szkolnego za ukończenie szkoły lub promocję do następnej klasy, jeśli otrzymaliście promocję do następnej klasy lub skończyliście szkołę!

Nie ma znaczenia to, czy szkoła tłumaczy się brakiem oddania tzw. “karty obiegowej”, bilansu pielęgniarce szkolnej, a nawet niewpłaceniem kwoty na ‘wydrukowanie’ świadectw (stanowi to zadanie szkoły i to ona ponosi koszt wydruku świadectw szkolnych).

Nieoddanie dokumentu jakim jest świadectwo, pomimo tego, że przysługuje ono osobie uczącej się stanowi przestępstwo z art. 276 kodeksu karnego, tj. Kto niszczy, uszkadza, czyni bezużytecznym, ukrywa lub usuwa dokument, którym nie ma prawa wyłącznie rozporządzać, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. W związku z tym Dyrektor albo Dyrektorka, a także grono pedagogiczne, które nie chce wydać świadectwa, które powinni wydać wedle prawa, tj. w sytuacji, w której osoba uczące się uzyskała promocję do następnej klasy lub ukończyła szkołę zgodnie ze zdobytymi osiągnięciami edukacyjnymi popełnia przestępstwo karane karą grzywny, ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności do lat 2.

Co zrobić w sytuacji, gdy pracownicy szkoły nie chcą nam wydać świadectwa? Najlepiej zadzwonić na policję zgłaszając możliwość popełnienia przestępstwa przez pracowników szkoły. W takiej sytuacji policja powinna zjawić się w miejscu, które może stanowić miejsce popełnienia przestępstwa i doprowadzić do wyjaśnienia sprawy.

Chcecie, abyśmy wyjaśnili inne kwestie związane z oświatą? Dajcie znać w komentarzu!

Zapraszamy również na nasze maile interwencyjne, pod którymi możecie otrzymać poradę prawną, zadać pytanie nt. nieprzestrzegania praw osób uczących się w szkole, a także spowodować, iż podejmiemy interwencję w twojej szkole! Napisz na – twojeprawa@variaposnania.pl lub tvoiprava@variaposnania.pl