Wychodzenie ze szkoły a prawo

Kwestia wychodzenia ze szkoły oraz jego terenu cyklicznie pojawia się w działalności naszej Fundacji – głównie z powodu zgłoszeń osób uczniowskich, które spotykają wiele różnych problemów w tym zakresie. Problemy te dotyczą odpowiedzialności i prawa do wychodzenia ze szkoły np. na przerwę albo opuszczania szkoły bez zamiaru powrotu do niej (z przedłożonym zwolnieniem lub bez niego). Zgłoszenia dotyczą także związanego z tymi sytuacjami zachowania nauczycieli i nauczycielek oraz generalnie – praktyki szkół. Co mówi na ten temat prawo?

Najważniejsze przepisy

Wskażmy przede wszystkim przepisy prawa, które są w tej sprawie kluczowe – zanim przejdziemy do interpretacji i wyjaśnienia kwestii spornych.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 pkt 6 Ustawy – Prawo oświatowe (Dz.U.2021.1082), dyrektor szkoły lub placówki ma obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa osobom uczniowskim w czasie organizowanych zajęć. Bezpośredni obowiązek nadzoru nad osobami uczniowskimi przez nauczycieli określa natomiast art. 6 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela (Dz.U.2021.1762). Generalnie – osoby uczniowskie pozostają pod nadzorem nauczycieli i nauczycielek, które powinny zapewnić im bezpieczeństwo. Dotyczy to przede wszystkim osób, które nie ukończyły 18 roku życia, a zatem – zgodnie z art. 10 i 11 k.c. – nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych oraz pozostają we władzy rodzicielskiej. Zgodnie z art. 92 k.r.o., rodzice na czas zajęć lekcyjnych przekazują szkole nadzór nad uczniem, a zatem to szkoła odpowiada za bezpieczeństwo i zdrowie ucznia w czasie szkolnym. Dla rozwiania wątpliwości wskażmy również, że – ze względu na zasady BHP oraz zasady przeciwpożarowe – drzwi do klas i szkół powinny być otwarte w celu zachowania bezpieczeństwa na wypadek sytuacji kryzysowych i nagłych, wymagających natychmiastowego działania. Otwarte muszą być na pewno te drzwi do wejścia do szkoły, które ujęte są w planach ewakuacyjnych przez szkołę.

Osoby niepełnoletnie

Bezsprzecznym jest fakt, iż osoby niepełnoletnie nie mają prawa samodzielnie opuszczać terenu szkoły (bez nadzoru osób nauczycielskich) jeśli chcą opuścić teren szkoły na przerwę, np. w celu udania się do pobliskiego sklepu. Szkoły mają prawo stanowić w statutach zakaz opuszczania terenu bez nadzoru – jako iż w ewentualności (gdyby takiego zakazu nie ustanowiły, a także gdyby nie starały się dochować nadzoru) szkoła mogłaby ponieść odpowiedzialność niechcianych i nieprzewidzianych wypadków. W tej kwestii natomiast rozpatruje się przede wszystkim winę osób nauczycielskich – to czy mogły dochować nadzoru oraz to, czy negatywna w skutkach sytuacja pojawiłaby się wtedy, gdyby nadzór był dochowany. Natomiast generalne karanie osób uczniowskich karami statutowymi za wychodzenie ze szkoły podczas przerwy ma uzasadnienie prawne.

Osoby pełnoletnie

Inaczej sytuacja wygląda w przypadku osób pełnoletnich, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych, są w pełni samodzielnymi podmiotami, będącymi nosicielami praw i obowiązków oraz osobami zdolnymi do nabywania i zbywania praw i obowiązków, a także do składania oświadczeń woli. Osoby te mają prawo opuszczać teren szkoły w czasie przerwy samodzielnie (np. w celu skorzystania z wyrobów tytoniowych, co jest im prawnie dozwolone), jako że szkoła nie będzie ponosić odpowiedzialności za ewentualne negatywne sytuacje – skoro te osoby uczniowskie są w pełni samodzielnymi podmiotami (nie wyklucza to oczywiście nadzoru nad tymi osobami w czasie zajęć lekcyjnych).

Opuszczenia szkoły bez zamiaru powrotu do niej

W przypadku konieczności skorzystania z opieki medycznej, stomatologicznej lub z powodu innych sytuacji losowych i nagłych, które tłumaczą konieczność opuszczenia zajęć lekcyjnych. Często podnoszonym argumentem jest fakt, iż takie opuszczenie szkoły przez niepełnoletnie osoby uczniowskie jest bezprawne, a także, że szkoły mają prawo takich osób nie wypuścić, jeśli np. nie odbiorą ich rodzice lub prawni opiekunowie – tłumacząc to koniecznością dochowania nadzoru. Inne przypadki to konieczność przedstawienia wcześniejszego zwolnienia od rodziców/opiekunów prawnych, które usprawiedliwiałoby opuszczenie szkoły. Musimy natomiast pamiętać, że życie jest pełne sytuacji losowych, nagłych i nieprzewidywalnych – rodzice/opiekunowie prawni nie zawsze będą w stanie przedłożyć zwolnienie przed faktem opuszczenia szkoły, a sytuacja może być na tyle pilna, iż osoba uczniowska musi szkołę opuścić w celu udania się w dane miejsce. Usprawiedliwienie można zawsze przedstawić w czasie późniejszym – statuty określają formy usprawiedliwiania i termin na ich wniesienie wynosi zazwyczaj 7-14 dni. Pamiętajmy również, iż zgodnie z przepisami prawa (art. 43 Prawa o ruchu drogowym (Dz.U.2022.988)) osoby 7-letnie mogą samodzielnie poruszać się po drogach publicznych, a osoby młodsze – w towarzystwie osoby co najmniej 10-letniej.

Konsekwencje nieobecności

Różnego rodzaju zdarzenia wymagają tego, ażeby osoby uczniowskie mogły opuścić teren szkoły w dowolnym momencie – są natomiast przewidziane ewentualne konsekwencje w sytuacji, gdyby wyjście takie nie było w żaden sposób usprawiedliwione. Osoby uczniowskie mają wtedy przede wszystkim niższą frekwencję. Dlatego tak ważne jest zwrócenie uwagi na problem otwartych drzwi (z tego względu oraz ze względu na przypadek ewakuacji) oraz na wyciąganie konsekwencji od uczniów za sam fakt opuszczenia szkoły – bez doprowadzenia do wyjaśnienia sytuacji. W tym wypadku osoby nauczycielskie nie muszą również „przejmować” się ewentualną odpowiedzialnością, jako że – tak jak wskazywałem wcześniej – rozpatrujemy ją pod kątem możliwości dochowania nadzoru oraz tego, czy nadzór zmieniłby cokolwiek w tej sytuacji. Oczywistym jest fakt, iż osoby nauczycielskie pełnią opiekę nad wieloma uczniami jednocześnie i w takich sytuacjach nie mogą pozwolić sobie na opuszczenie terenu szkoły razem z osobą uczniowską, która teren szkoły opuszcza (w celu dochowania nadzoru), jako że zobowiązani są do pełnienia nadzoru nad resztą osób uczniowskich. Sytuacje takie wymagają indywidualnego podejścia i wyjaśnienia sytuacji – oczywiście najlepiej by było, ażeby zwolnienia były przedkładane wcześniej, ale nie zawsze jest to możliwe, tak jak wskazywałem wyżej.

Sytuacja w zakresie osób pełnoletnich nie wymaga większego uzasadnienia, jako że jest identyczna w stosunku do przerw – pełnoletnie osoby uczniowskie same dokonują usprawiedliwień lub zwolnień, więc w przypadku opuszczenia terenu szkoły powinny wywiązać się z takiego działania, jeśli nie – konsekwencje odczują w postaci niższej frekwencji.

Twoje prawa są łamane?
Zgłoś się do nas!

Pamiętajcie – jeżeli szkoły nie pozwalają wam opuszczać terenu szkoły w ogóle, drzwi do szkoły są zamknięte, osoby nauczycielskie nie chcą wypuścić was pomimo przedłożonego zwolnienia lub bez niego (w nagłych sytuacjach) – zgłaszajcie się do nas na adresy mailowe – twojeprawa@variaposnania.pl oraz tvoiprava@variaposnania.pl, gdzie uzyskacie rzetelną analizę prawną sytuacji wraz ze wskazaniem dalszych kroków i pomocą z naszej strony – lub podjęcia przez nas interwencji. Gwarantujemy anonimowość!